Spór graniczny między Kambodżą a Tajlandią to długotrwały problem zakorzeniony w historycznych roszczeniach terytorialnych, mapach z epoki kolonialnej i nastrojach nacjonalistycznych. Konflikt, skupiony wokół obszarów takich jak świątynia Preah Vihear i innych regionów granicznych, okresowo się nasilał, a ostatnia eskalacja miała miejsce w maju i czerwcu 2025 r. Niniejszy artykuł zapewnia jasny i oparty na faktach przegląd historii sporu, tego, co wywołało najnowsze napięcia, oraz sytuacji na dzień 8 czerwca 2025 r., dla czytelników niezaznajomionych z tematem.
Tło historyczne
Spór graniczny między Kambodżą a Tajlandią trwa już ponad stulecie i dotyczy przede wszystkim 817-kilometrowej granicy ustalonej na mocy traktatów zawartych między Francją (dawną potęgą kolonialną Kambodży) a Syjamem (dzisiejszą Tajlandią) w latach 1867–1907. Kluczowy problem wynika z mapy sporządzonej przez Francuzów w 1907 r., którą Kambodża wykorzystuje do roszczeń terytorialnych, w tym obszaru wokół świątyni Preah Vihear, podczas gdy Tajlandia kwestionuje jej dokładność, twierdząc, że granica powinna przebiegać wzdłuż naturalnych linii działów wodnych.
Świątynia Preah Vihear, khmerska hinduska świątynia z XI wieku w górach Dângrêk, jest sercem sporu. Zbudowana w czasach Imperium Khmerów, które kiedyś kontrolowało części współczesnej Tajlandii i Kambodży, świątynia była przedmiotem sporów ze względu na jej znaczenie kulturowe i historyczne. W 11 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) orzekł, że świątynia i niewielki obszar wokół niej należą do Kambodży, co jest decyzją Tajlandii nie zgadzał się i nadal spiera się o sąsiednie ziemie. MTS potwierdził to w 2013 r., nakazując tajskim wojskom wycofanie się z tego obszaru. Jednak wierząc, że MTS jest stronniczy wobec Kambodży, ze względu na zaangażowanie Francji, Tajlandia zasadniczo nie uznała ich władzy ani jurysdykcji od 1960 r.
Inne sporne obszary obejmują świątynie Ta Moan Thom, Ta Moan Toch i Ta Krabei (nazywane Ta Muan Thom, Ta Muan Toch i Ta Kwai w Tajlandii) w kambodżańskiej prowincji Oddar Meanchey i tajlandzkiej prowincji Surin, a także Szmaragdowy Trójkąt (obszar Mombei) w pobliżu granic Kambodży, Tajlandii i Laosu oraz Koh Kood na południe od Pattayi. Miejsca te podsycają napięcia nacjonalistyczne ze względu na ich znaczenie historyczne i kulturowe.
Napięcia znacznie wzrosły w 2008 r., kiedy Kambodża pomyślnie zarejestrowała Preah Vihear jako obiekt światowego dziedzictwa UNESCO, co wywołało protesty w Tajlandii i rozbudowę sił zbrojnych. W latach 2008–2011 w wyniku starć w regionie zginęło około 40 osób, w tym cywile, a w 2011 r. miała miejsce znacząca tygodniowa wymiana artyleryjska. Pomimo Memorandum of Understanding z 2000 r. ustanawiającego Wspólną Komisję Graniczną (JBC) w celu pokojowego rozwiązania problemów granicznych, postęp był powolny, a do 13 r. wyznaczono tylko 24 z 2022 odcinków granicy.
Co wywołało ostatni konflikt?
Obecna eskalacja rozpoczęła się 28 maja 2025 r., kiedy doszło do krótkiej strzelaniny w pobliżu wioski Morokot w kambodżańskiej prowincji Preah Vihear (znanej jako obszar Chong Bok w tajlandzkiej prowincji Ubon Ratchathani). Zginął kambodżański żołnierz, a obie strony oskarżyły się nawzajem o zainicjowanie starcia. Kambodża twierdziła, że siły tajskie najpierw ostrzelały kambodżański patrol, podczas gdy Tajlandia stwierdziła, że kambodżańscy żołnierze wkroczyli na sporny teren, co skłoniło tajskie wojska do odpowiedzi po nieudanych negocjacjach.
Incydent ten nastąpił po wcześniejszych napięciach w lutym 2025 r., kiedy wojska kambodżańskie i ich rodziny weszły do świątyni Ta Moan Thom, odśpiewały hymn narodowy Kambodży i starły się słownie z siłami tajskimi. Ponadto źródła tajskie poinformowały, że w marcu 2025 r. żołnierze kambodżańscy spalili pawilon zbudowany przez Tajów w rejonie Chong Bok, co jeszcze bardziej zaostrzyło napięcia. Wydarzenia te, w połączeniu z trwającymi nieporozumieniami dotyczącymi nieoznakowanych obszarów granicznych, przygotowały grunt pod starcia w maju.
Aktualna sytuacja (8 czerwca 2025 r.)
Na dzień 8 czerwca 2025 r. sytuacja pozostaje napięta, ale nie przerodziła się w konflikt na dużą skalę. Oba kraje wzmocniły swoją obecność wojskową wzdłuż spornej granicy, a Tajlandia powołuje się na „niepokojące” oznaki rozbudowy sił zbrojnych Kambodży. Tajskie wojsko oświadczyło, że jest przygotowane na „operację na wysokim szczeblu” w celu obrony swojej suwerenności, podczas gdy Kambodża podkreśla swoją postawę obronną i zaangażowanie w przestrzeganie prawa międzynarodowego.
Trwają wysiłki dyplomatyczne. 29 maja 2025 r. szefowie armii obu krajów — kambodżański Mao Sophan i tajlandzki generał Pana Claewplodtook — spotkali się na punkcie kontrolnym na granicy w prowincji Surin, aby złagodzić napięcia. Obie strony zgodziły się kontynuować dialog za pośrednictwem JBC, a spotkanie zaplanowano na 14 czerwca 2025 r. Kambodża ogłosiła jednak, że wykluczy cztery sporne obszary (Ta Moan Thom, Ta Moan Toch, Ta Krabei i Trójkąt Szmaragdowy) z rozmów JBC.
Premier Kambodży Hun Manet zaapelował o spokój i poszanowanie międzynarodowych ram prawnych, natomiast premier Tajlandii Paetongtarn Shinawatra wyraził zaangażowanie na rzecz pokojowego rozwiązania, mimo nacisków ze strony grup nacjonalistycznych w kraju.
7 czerwca 2025 r. Tajlandia zamknęła dwa przejścia graniczne dla turystów jako środek bezpieczeństwa, zaostrzyła godziny otwarcia sześciu innych i zakazała pojazdów sześciokołowych na niektórych punktach kontrolnych, chociaż przejścia handlowe i pracownicze pozostają nienaruszone. Posty w mediach społecznościowych odzwierciedlają wzmożone nastroje nacjonalistyczne, krążą zdjęcia ćwiczeń wojskowych, ale oba rządy nadal obiecują pokojowe rozwiązania.
Kluczowe punkty do zrozumienia
-
Kontekst historyczny:Spór ma swoje źródło w mapach z epoki kolonialnej i konkurencyjnych roszczeniach do miejsc o znaczeniu kulturowym, takich jak świątynia Preah Vihear, przyznana Kambodży przez MTS w 1962 i 2013 r., chociaż Tajlandia kwestionuje okoliczne tereny.
-
Ostatni wyzwalacz:Starcie w rejonie wioski Chong Bok/Morokot, do którego doszło 28 maja 2025 r. i w wyniku którego zginął kambodżański żołnierz, ponownie rozpaliło napięcia, podsycane wcześniejszymi incydentami, takimi jak wydarzenie Ta Moan Thom w lutym 2025 r.
-
Obecny status:Oba państwa wzmacniają swoje wojska, ale prowadzą też rozmowy dyplomatyczne. Spotkanie JBC zaplanowano na 14 czerwca. Kambodża domaga się interwencji MTS, podczas gdy Tajlandia opowiada się za rozwiązaniami dwustronnymi, a przekraczanie granic jest utrudnione.
Spór graniczny Kambodży z Tajlandią pozostaje złożoną kwestią napędzaną historią, nacjonalizmem i nierozwiązanymi roszczeniami terytorialnymi. Podczas gdy obie strony wyrażają pragnienie pokoju, ryzyko dalszych starć utrzymuje się ze względu na wrażliwy charakter spornych obszarów.
